Forum Miasta Wojcieszów

admin

Zapraszam!

jerry

Nasze źródła donoszą, że ze starosłowiańszczyzny w naszym słowniku jest ok.1700 słów resztę słownictwa stanowią wyrazy zapożyczone. W większości z nich nie odczuwamy ich obcości, bo zostały przyswojone dawno temu lub uległy silnej asymilacji, czasem pochodzą z języków bardzo nam bliskich. Już w X wieku np. czeski i polski były językami bardzo bliskimi do siebie. Nie powinny nas dziwić zapożyczenia słów z języka niemieckiego, wszak byliśmy przez wiele lat pod zaborem pruskim. Co prawda byliśmy też pod zaborem rosyjskim, ale w niewielkim stopniu słowa z tego zaboru weszły do języka polskiego, z wiadomego powodu po prostu w tym przypadku postęp i kultura przemysłowa promieniowała na Europę wschodnią w języku niemieckim. Większość pożyczek słów uległa zaadoptowaniu na grunt polski, stąd nie odczuwamy ich obcości. A w sumie są one pięknym odzwierciedleniem naszej bujnej historii i bogatych kontaktów, chociaż nie zawsze chcianych z innymi narodami.
Od początków XIX wieku i nieco wcześniej na ziemie polskie przyjeżdżali robotnicy z ziem czeskich i niemieckich do pracy w różnych gałęziach przemysłu i uczyli miejscowych trudnej pracy, rzemiosła, chociaż częściej do prac pomocniczych, nazewnictwa narzędzi i czynności w swoim języku, a Polacy nadawali im często ich brzmienie, a czasem bardziej spolszczone nie przypominające ich pierwotnej nazwy, ale na pewno zdecydowana większość to nazwy pochodzące z języka niemieckiego, ale też z innych języków. Podobnie postępował personel techniczny łącznie z menadżerami czy dyrektorami technicznymi, których zatrudniali rosyjscy czy polscy właściciele. Te nazwy tak przylgnęły do wszystkich gałęzi przemysłu, że i teraz w XXI wieku , gdzie występuje praca ręczna używa się takiej terminologii, mimo, że już dawno nie ma uczących zawodu fachowców z innych krajów.
Praca ręczna w różnych przemysłach coraz szybciej zamiera i temu słownictwu np. w szklarstwie, ceramice itp. grozi całkowite zapomnienie i odejście w mroki historii. W PRL—walczono z tymi słowami z obcego języka, dając czasem komiczne odpowiedniki polskie, a nawet były wielokrotne próby nakazowe. Niestety nic nie pomagało. W międzyczasie utrwalały się polskie odpowiedniki, ale wiele słów nazwijmy to z języka technicznego ślusarsko-mechanicznego pozostało. Dam kilka przykładów. A może znajdą się chętni by ten słowniczek nieco rozszerzyć
Ciąg, przeciąg, przewiew – cug (niem. Zug)
Ciągomierz – cugmeser, Zugmesser
Koło pasowe - Szajba
Koło zębate - Tryby
Układanie cegieł z rozbiórki pieca w kozły - w staple (niem. Stapel)
Łożysko – Lager (niem. Lager)
Łożysko oporowe - Drucklager
Mimośród – Ekscenter (niem. Exzentrizität)
Palnik - Brenner
Palenisko – fojerung (niem. Feuerung - paliwo)
Parowóz – Lokomotywa (niem. Lokomotive)
Pędnia - Transmisja (niem. Transmission)
Pokrywki – Fajerki (niem. Feuer-) (niem. Deckel-)
Pompa przeponowa - Membranpumpe
Przenośnik okrężny - Transporter, Kreistransporteur
Przenośnik taśmowy - Bandtransporter
Skurcz, skurczliwość - Schwidung
Spaliny - Rauchgas
Spoina – Fuga (niem. Fuge -)
Sprzęgło - Kupplung
Suwnica - Kran
Warstwa, Hałda zmagazynowanie – Szychta, Pryzma
Wózek wywrotka - Koleba, Lora, Kippwagen (wykiprować)
Żar - Hitze
Podnośnik - Elewator
Wiertło, wiertarka – Bormaszyna (niem. Bohrmaschine, Bohre)
Piła do metalu – Buchwel
Dłuto – mesel –Meißel
Kilof – Keihacke
Kombinerki – Kombizange
Piła tarczowa – krajzega – Kreissägemachine
Piła włosienicowa – cienka piłka do metalu – laubzega –Laubsäge
Poziomica – waserwaga – Wasserwaage
Strug – hebel – Hobel
Zacisk – klema –Klemme
Pilnik zdzierak do drewna – raszpla – holzraspel
Schrott – magazyn, skład złomu

Jest jeszcze szereg określeń z którymi walczono i usiłowano wprowadzić polskie wydawałoby się określenia. Tymczasem zobaczmy sami ile z tych słówek dalej używamy mimo, że nie pracujemy w branży szklarskiej czy mechaniczno-ślusarskiej. Po prostu zostało w głowie i nie ma szans na używanie odpowiednika polskiego.